تفسیر نورالثقلین

عبد علی بن جمعه العروسی حویزی محدث و مفسر شیعی قرن یازدهم قمری است. تاریخ دقیق ولادتش مشخص نیست. اهل حویزه خوزستان بوده و از تبار عروسی است. دربارهٔ تاریخ درگذشتش اختلاف وجود دارد، بیشتر منابع سال درگذشت او را ۱۱۱۲ قمری دانسته‌اند اما برخی هم ۱۰۵۳ قمری دانسته‌اند. از وی برخی سخنان به‌صورت «قیل» نقل شده و عمل می‌کرده و معتقد بوده که این سخنان از آن صاحب الزمان است که ایشان برای صیانت، آنها را در میان فقیهان به‌صورت مبهم پخش کرده‌است.

این تفسیر به نام نورالثقْلین خوانده شده و مراد از آن قرآن و عترت است. برخی نیز نام این تفسیر را نورالثقَلَین به معنای نور جن و انس خوانده‌اند.

تفسیر نور الثقلین تفسیری روائی است که در بر گیرنده بخشی از آیات قرآن است که دربارهٔ آن روایاتی از پیامبر اسلام و اهل بیتش وارد شده‌است.

هدف مفسر، فقط گردآوری روایات مربوط به آیات است نه تأیید آنچه نقل کرده، چراکه مؤلف به این نکته تصریح می‌کند که هدف از گردآوری فراهم آوردن فرصت تحقیق بیشتر در روایات تفسیر است. از این رو حتی روایاتی را که با اجماع شیعه مخالف بوده‌است نیز ذکر کرده‌است.

مفسر از منابع متفاوتی استفاده کرده و همگی از نظر اعتبار در یک سطح نیستند، حویزی همچنین از منابع اهل سنت استفاده کرده‌است.

منابع شیعه

تفسیر قمی نوشته علی بن ابراهیم قمی

تفسیر عیاشی

تفسیر مجمع البیان

کتاب حدیثی من لایحضرالفقیه نوشته شیخ صدوق

عیون اخبار الرضا

الخصال

التوحید

معانی الاخبار

آثار ابن بابویه

منابع اهل سنت

شواهد التنزیل حسکانی

تفسیر الکشف و البیان نوشته ابواسحاق ثعلبی

سید هاشم رسول محلاتی این تفسیر را بر اساس سه نسخه خطی با مقدمه‌ای از سیدمحمدحسین طباطبائی در سال ۱۳۸۵ قمری منتشر کرد.

میرزا محمد بن محمدرضا مشهدی قمی تفسیری به نام کنز الدقائق و بحرالغرائب تألیف کرده که مقتبس از تفسیر نورالثقلین بوده‌است و مطالبی را به آن اضافه کرده‌است.

• «تفسیر و تفاسیر شیعه - نورالثقلین». وبگاه الشیعه. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۷.